از برجسته ترین امتیازات این شهرستان آب و هوای لطیف و پاک آن است که نطنز را به صورت مرواریدی سبز و پناهگاهی در برابر بیابانهای گرم و سوزان کویر درآورده است . این لطافت در اکثر مناطق آن بلاخص در منطقه کوهستانی که با پوششی از سبزه زاران و چشمه سارها و بیشه ها احاطه شده بیشتر به چشم می خورد . کوه کرکس که از جمله کوههای مرکزی ایران است که با ارتفاع 3895 متر در این شهرستان واقع شده است .

مروری بر تاریخ، فرهنگ و ادبیات نطنز

از بزرگان و دانشمندانی که پیش از سده پنجم هجری در نطنز می زیسته اند و یا از این خطه برخاسته اند، آثار مکتوب چندانی در دست نیست، اما نخستین آثاری که در آنها از فرهیختگان و علمای نطنز یاد شده است، منتسب به شیخ ابواسحاق ابراهیم ابن یحیی الجونیانی، شیخ تاج الدین طرقی، ابوعبدالله و ابوعلی بادی، ظفر بن احمد بن ثابت بن محمدالطرقی، ابونصر احمد بن محمد است.

در کتاب ترجمه محاسن اصفهان، از ابوعبدالله و ابوعلی بادی به عنوان استادان متبحر در علم نحو و اعراب یاد شده است.

در همین کتاب در بخش شعرای پارسی گو از بدیع الزمان ابوعبدالله حسین بن ابراهیم ملقب به "ذواللسانین" مشهور به ادیب نطنزی نیز یاد شده است. وی که از بزرگان جهان دانش و ادب به شمار می آید، در قرن پنجم هجری می زیسته و بر زبان و ادب پارسی و تازی تسلط کامل داشته است. از آثار گرانبهای این دانشمند بزرگ یکی کتاب الخلاص یا دستوراللغه و دیگری کتاب المرقاه است.

بابا عبدالله طاری

بابا عبدالله بنا بر روایات، از خانواده ای ثروتمند بوده که از دیار فارس به نطنز آمده و پس از تشرف به دین مبین اسلام، نام "عبدالله" را برای خود برگزیده است.

در باب فضایل اخلاقی، دیانت و رفتار متعالی این عالم بزرگوار احادیث و روایات بسیاری وجود دارد که شرح تمامی آنها در این گزارش نمی گنجد.

آرامگاه باباعبدالله در روستای "طار" نطنز واقع شده و از جمله بقاع مورد تکریم مردم به شمار می آید.

شیخ ابواسحاق ابراهیم بن یحیی الجونیانی نیز از بزرگان عرفای سده سوم هجری و از مریدان عارف نامی ابویزید بسطامی است. در روضاالجنان، محل دفن این اندیشمند بزرگ "چرنداب" تبریز اعلام شده است. در این کتاب از "جونیان" که در پسوند لقب وی آمده به عنوان روستایی در نطنز نام برده شده است.

بابا احمد طرقی از اهالی طرق نطنز و از جمله بزرگانی بوده است که در روایات از وی به عنوان عارفی گمنام نام برده اند.

بابا احمد پس از مرگ در روستایی به همین نام در نزدیکی کچویه مثقال اردستان به خاک سپرده شد.

شیخ تاج الدین طرقی و شیخ محمد بن عبدالله نطنزی از جمله علما و عرفای بزرگ نطنز بوده اند و زمان حیات آن دو قرن سوم هجری اعلام شده است.

ابوالفتح محمد بن علی ادیب نطنزی

در تهیه این گزارش از جلد دوم کتاب میراث فرهنگی نطنز تألیف اندیشمند فرزانه سیدحسین اعظم واقفی و کتاب آثار تاریخی کاشان و نطنز از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور تألیف حسن نراقی استفاده شده است.

کوهستان کرکس

کرکس کوهستان پهناوری است در غرب نطنز که بلندترین قله آن کرکس به ارتفاع 3895 متر است. میزان بارندگی سالانه آن بین 200 تا 300 میلیمتر است که جزء مناطق نیمه خشک محسوب می شود. از کوهستان کرکس رودهایی چند که اغلب خشک رودی بیش نیستند سرچشمه می گیرد.

از چهار مسیر به قله کرکس می توان صعود کرد :

1-مسیر جنوبی( کشه ) این مسیر از طرق رود که در فاصله 25 کیلومتری نطنز است شروع می شود طرق رود نیز در جاده نطنز-اصفهان قرار دارد و تا کشه که آخرین آبادی در مسیر است 5 کیلومتر فاصله دارد. از کشه به طرف چشمه اصفهانیها که در مجاورت مرغداری است می رویم و بعد از چشمه در راه مالرو به طرف شمال رفته, تا به چشمه لیاسن برسیم که تا اینجا شیب راه خفته است. از مشخصات این چشمه درختان گردو است از اینجا به بعد شیب تند می شود. در مسیر باید از کنار آبشار بگذریم با پشت سر گذاشتن آبشار پناهگاه نمایان می شود. این پناهگاه از نوع پیش ساخته است که در سال 64 به همت کوهنوردان استان اصفهان و هیئت کوهنوردی در ارتفاع 3000 متری برقرار شده است و تنها پناهگاه موجود در منطقه کرکس است. بعد از پناهگاه که چشمه أی روبروی آن دائمأ جریان دارد راه مالرو با شیبی تند در کنار شن اسکی ادامه می یابد تا به آسمان گدار می رسد. و قله نمایان می شود. راه بازگشت از شن اسکی است متوسط زمان صعود از این مسیر 5 ساعت است.

2-مسیر شرقی( طامه ) این مسیر از نطنز شروع می شود. که باید از جنب هتل سرابان به روستای طامه در غرب نطنز برویم. این جاده حدود 4 کیلومتر است از طامه به طرف باغهایی که در غرب ده به نام دراش هستند می رویم در اینجا دو دره واقع است یکی پاپول که در امتداد باغهای ده قرار دارد و در انتهای آن آبشار زیبایی وجود دارد و دره دیگر به نام پاکدار که در جنوب باغها است و مسیر از این دره شروع می شود که باید تا گردنه آن برویم و سپس از کمرکش کوه به طرف غرب حرکت کنیم. مشخصه صحیح بودن این مسیر تک درخت سپیدار بلند است که از کنار آن می گذریم و سپس با گذشتن از دره أی فرعی به دره أی طولانی می رسیم که به قله منتهی می شود این مسیر بسیار زیبا است آب تا یک ساعت مانده به قله جریان دارد به همین دلیل آبشارهای متعددی در مسیر دیده میشود. لازم به ذکر است که آبهای دره های دیگر نیز به این دره می پیوندند که این نیز صحیح بودن مسیر را نشان می دهد قسمتهای آخر این دره سنگی می شود که باید این سنگها را دور زد تا به قله رسید زمان طی شده در این مسیر 6 الی 7 ساعت است.

3-مسیرشمال شرقی( اوره ) پس از خروج از نطنز به میدانی که تابلوی روستای اوره را دارد میرسم بایستی به سمت کاشان مسیر را ادامه دهیم تا به جاده جدید تاسیس شده که تابلوی امام زاده سلطان گورآباد را دارد برسیم این جاده از بالای روستا اوره میگذرد. تا ده اوره حدود 5 کیلومتر است با خودروهای خود میتوانیم تا امامزاده سلطان گورآباد برویم سپس مسیر را از پایین امامزاده ادامه میدهیم دره اصلی را که همواره جریان آب بیشتری دارد ادامه میدهیم پس از ورود به دره در حدود 30 دقیقه بعد, از کنار آبشار گذشته و در انتها به یک شیب تند شنی می رسیم که به قله منتهی می شود.این مسیر نیز یکی مسیرهای زیبای کرکس میباشد و حدود 6 ساعت مدت صعود طول میکشد.

4- مسیر شمال غربی ( بیدهند ) برای رسیدن به بیدهند بعد از طی 18 کیلومتر از جاده نطنز-کاشان( جاده قدیم ) به پل هنجن می رسیم از این پل جاده فرعی دو قسمت می شود که یکی به ابیانه منتهی می شود و جاده دیگر پس از گذشتن از روستای هنجن-چیمه-لوجر به دو راهی بیدهند-فریز هند می رسد که جاده سمت چپ به بیدهند منتهی می شود این جاده تا روستای چیمه آسفالت است. در بیدهند امامزاده أی واقع است که برای شب ماندن مناسب است. از روستا به طرف جنوب می رویم تا به آخر بیشه ده برسیم. راه صعود از این محل شروع می شود که با طی کردن راه مالرو در کنار آب به دو راهی می رسیم که در کنار آغل سنگی ساخته شده است و با ادامه دره سمت چپ و راه مالرو به طرف جنوب و تا سرچشمه آب پیش می رویم و سپس با صعود از دامنه شرقی دره به طرف جنوب شرقی ادامه مسیر می دهیم تا به صخره بر می خوریم که نباید با آن درگیر شد و باید از کنار آن و باز هم به طرف جنوب شرقی حرکت نمائیم تا به قله برسیم( زمان 5 الی 6 ساعت ).