حدود دو قرن پیش مسجد باغ شوره توسط اهالی محله باغ شوره احداث گردیده است و از آن زمان مراسم های مختلفی اعم از دعاهای ماه رمضان در شب های قدر . عزاداریهای ماه محرم ( تاسوعا و عاشورای حسینی ) و در طول سال جهت دیگر مراسم های مذهبی از آن استفاده می شود و در مقابل آن مردم نذورات خود را اداء می نمایند. کهن و فرسوده بودن ساختمان قبلی مسجد خیرین را بر آن داشت که به بازسازی مسجد روی آورند که جناب آقای مجید جلالیان فرزند مرحوم شادروان حاج حسین جلالیان عهده دار این امر خیر و مهم گردید .
ضمن عرض تقدیر و تشکر از جناب آقای مجید جلالیان از خداوند متعال برایشان آرزوی سلامتی و توفیق روز افزون مسئلت می نماییم .
در مورد چنار ???? ساله که در محله بالای روستای طرقرود قرار دارد در سایت ها و وبلاگ های زیادی به عنوان یکی از جاذبه های روستای طرقرود صحبت شده ولی تا به حال هیچ تصویری در آنها درج نشده . و اکنون برای اولین بار در این وبلاگ عکس این درخت با عظمت ارسالی توسط آقای حسین جعفر خواه قرار می گیرد . ضمن عرض تشکر از ارسال کننده تصاویر خواهشمند است هر گونه اطلاعاتی از این درخت دارید در قسمت نظرات ثبت نمایید.
درباره نطنز سخن بس مطول است گو یم به اختصار که آنم محول است
این گفته را ز اهل ادب می کنم بیان خوش آن سخن که مختصروهم مدلل است
شهرستان نطنز دارای 14 عدد جاذبه جهانگردی ثبت شده میباشد . آمار جهانگردان وارد شده به شهرستان در سال 1377 ، 40 هزار نفر برآورد گردیده است . مسجد جامع با قدمت 700 ساله قلعه کوهاب و آتشکده نطنز با قدمتی 2500 سال و همچنین روستای ابیانه که شهرت جهانی دارد. هرساله تعداد زیادی گردشگر خارجی و داخلی از آن بازدید مینمایدو همچنین تعداد زیادی بقاع متبرکه که در مجموع 26 اثر تاریخی به ثبت رسیده است
شهرستان نطنز از توابع استان اصفهان در فاصله 120 کیلومتری مرکز استان اصفهان با وسعتی بالغ بر 3397 کیلومتر مربع و در موقعیت جغرافیایی 51 درجه و 54 دقیقه و 30 ثانیه طول جغرافیایی و 33 درجه و 32 دقیقه و 30 ثانیه عرض جغرافیایی از سمت شمال به شهرستان آران و بیدگل و کاشان و از جنوب به شهرستان اصفهان از مشرق به شهرستان اردستان و از مغرب به شهرستان برخوار و میمه محدود است .
ارتفاع شهرستان از سطح دریا 1600 متر و در مجاورت کویر مرکزی ایران قرار گرفته است.
شهرستان نطنز با مجموعه ایی کم نظیر از آثار باستانی و زیبائیهای طبیعی یکی از شهرهای سرسبز و دیدنی ایران محسوب میشود که همه ساله مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار میگیرد .
هزارسال پیش، مسجد جامع نطنزساخته شده، یعنی362 قمری. 315 سال بعد، مسجد فعلی به مسجد قبلی اضافه شد. مسجد اولیه روی خرابه های آتشکده، ساسانی ساخته شده بود. مسجد جامع نطنز، سه تکه است. مسجد، خانقاه و بقعة شیخ عبدالصمد.
نطنز هفتاد روستا دارد. به قول اورانسکی زبان شناس روس، در روستاهای طار، طرق، طاروکشه، مردم هنوز به زبان راجی حرف می‌‌زنند.مردم نطنز، همیشه در پرورش گل و باغ سازی،مشهور بوده اند. به علت ارتفاع زیاد و نزدیک بودن به کویر، هوای نطنز بسیار تمیز و نفس کشیدنی است. در کوه های اطراف نطنز، قلعه ای هست به نام قلعه وشاق که پناهگاه اسماعیلیه بوده است. این قلعه بالای صخره قرار گرفته و دسترسی به آن، بسیار دشوار است.
شهرستان نطنز چون مرواریدی سبز در ساحل کویر مرکزی ایران چون نگینی میدرخشد و به لحاظ سرسبز و کوهستانی بودن ، مرکز شهرستان و بخش مرکزی به باغ شهر معروف می باشد و به همین دلیل سالیان دراز مامن امن کاروانیانی بوده که به عزم سیاحت و زیارت و تجارت از این شهر عبور کرده و از نعمتهای خدادادی آن متنعم گردیده اند.
چشمه سارهای جاری و آب و هوای مطبوع و مطلوب آن به همراه مهمان نوازی و خونگرمی مردم این خطه که خصیصه مشترک مردم ایران زمین میباشد موجبات آسایش خاطر و آرامش سیاحان و گردشگران را فراهم نموده است.
از خصوصیات بارز مردم این شهرستان ایمان و اعتقاد قلبی و عمیق و سخت کوشی می باشد که آثار به جا مانده از پیشینیان گویای این مطلب می باشد .
شهرستان نطنز با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی دارای سه نوع آب و هوا می باشد.
کوهستانی- معتدل – گرم و خشک که این خصوصیت شهرستان را از دیگر شهرهای مجاور متمایز نموده است . در منطقه کوهپایه ای شامل دهستانهای کرکس ، طرقرود و برزرود به دلیل قرار گرفتن در ذامنه های کوه کرکس دارای آب و هوائی کوهستانی و دلنشین و با دره های سرسبز و باصفا و انواع میوه های سردرختی که گلابی آن شهره آفاق می باشد و به تحفه نطنز معروف است .
شهر نطنز دارای آب و هوائی معتدل و فرح بخش می باشد که به دلیل وجود باغات متعدد و فضای سبز به باغ شهر معروف است .
منطق بادرود و دو دهستان امامزاده و خالدآباد که در حاشیه مرکزی ایران قرار گرفته دارای آب و هوائی گرم و خشک می باشد که انواع صیفی جات شامل خیار ، خربزه ، هندوانه ، طالبی ، گرمک و محصولات کشاورزی شامل گندم ، جو ، حبوبات و پسته می باشد . از مهمترین محصولات درختی منطقه بادرود انار می باشد که به یاقوت سرخ معروف است و شهرت جهانی داشته و به تعدادی از کشورهای حوزه خلیج فارس و اروپا صادر می شود .
جمعیت شهرستان نطنز در سال 1310 ، 68000 نفر بوده و در حال حاضر بیش از 40000 نفر جمعیت دارد که به دلیل وجود خشکسالیهای متعدد چند سال اخیر باعث مهاجرت بی رویه به شهر های بزرگ از جمله تهران شده است . این معضل با دور اندیشی و برنامه ریزی های انجام شده در چند سال اخیر به محوریت فرمانداری و ایجاد دو شهرک صنعتی در جوار شهر نطنز و دو ناحیه صنعتی در منطقه بادرود و یک منطقه صنعتی در طرقرود باعث جذب سرمایه و ایجاد کارگاههای صنعتی بزرگ و کوچک نه تنها روند مهاجرت را کند نموده بلکه مهاجرت متوقف گردیده و بعضا تعدادی از مهاجرین به شهرستان برگشته و مشغول فعالیت گردیده اند .
از برجسته ترین امتیازات این شهرستان آب و هوای لطیف و پاک آن است که نطنز را به صورت مرواریدی سبز و پناهگاهی در برابر بیابانهای گرم و سوزان کویر درآورده است . این لطافت در اکثر مناطق آن بلاخص در منطقه کوهستانی که با پوششی از سبزه زاران و چشمه سارها و بیشه ها احاطه شده بیشتر به چشم می خورد . کوه کرکس که از جمله کوههای مرکزی ایران است که با ارتفاع 3895 متر در این شهرستان واقع شده است .
مروری بر تاریخ، فرهنگ و ادبیات نطنز
از بزرگان و دانشمندانی که پیش از سده پنجم هجری در نطنز می زیسته اند و یا از این خطه برخاسته اند، آثار مکتوب چندانی در دست نیست، اما نخستین آثاری که در آنها از فرهیختگان و علمای نطنز یاد شده است، منتسب به شیخ ابواسحاق ابراهیم ابن یحیی الجونیانی، شیخ تاج الدین طرقی، ابوعبدالله و ابوعلی بادی، ظفر بن احمد بن ثابت بن محمدالطرقی، ابونصر احمد بن محمد است.
در کتاب ترجمه محاسن اصفهان، از ابوعبدالله و ابوعلی بادی به عنوان استادان متبحر در علم نحو و اعراب یاد شده است.
در همین کتاب در بخش شعرای پارسی گو از بدیع الزمان ابوعبدالله حسین بن ابراهیم ملقب به "ذواللسانین" مشهور به ادیب نطنزی نیز یاد شده است. وی که از بزرگان جهان دانش و ادب به شمار می آید، در قرن پنجم هجری می زیسته و بر زبان و ادب پارسی و تازی تسلط کامل داشته است. از آثار گرانبهای این دانشمند بزرگ یکی کتاب الخلاص یا دستوراللغه و دیگری کتاب المرقاه است.
بابا عبدالله طاری
بابا عبدالله بنا بر روایات، از خانواده ای ثروتمند بوده که از دیار فارس به نطنز آمده و پس از تشرف به دین مبین اسلام، نام "عبدالله" را برای خود برگزیده است.
در باب فضایل اخلاقی، دیانت و رفتار متعالی این عالم بزرگوار احادیث و روایات بسیاری وجود دارد که شرح تمامی آنها در این گزارش نمی گنجد.
آرامگاه باباعبدالله در روستای "طار" نطنز واقع شده و از جمله بقاع مورد تکریم مردم به شمار می آید.
شیخ ابواسحاق ابراهیم بن یحیی الجونیانی نیز از بزرگان عرفای سده سوم هجری و از مریدان عارف نامی ابویزید بسطامی است. در روضاالجنان، محل دفن این اندیشمند بزرگ "چرنداب" تبریز اعلام شده است. در این کتاب از "جونیان" که در پسوند لقب وی آمده به عنوان روستایی در نطنز نام برده شده است.
بابا احمد طرقی از اهالی طرق نطنز و از جمله بزرگانی بوده است که در روایات از وی به عنوان عارفی گمنام نام برده اند.
بابا احمد پس از مرگ در روستایی به همین نام در نزدیکی کچویه مثقال اردستان به خاک سپرده شد.
شیخ تاج الدین طرقی و شیخ محمد بن عبدالله نطنزی از جمله علما و عرفای بزرگ نطنز بوده اند و زمان حیات آن دو قرن سوم هجری اعلام شده است.
ابوالفتح محمد بن علی ادیب نطنزی
ابوالفتح محمد بن علی بن ابراهیم بن احمد نطنزی برادرزاده بدیع الزمان نطنزی است. او نیز سرآمد دانشمندان عصر خویش بود و از استادان مسلم زبان و ادبیات تازی به شمار می رفت.
در تهیه این گزارش از جلد دوم کتاب میراث فرهنگی نطنز تألیف اندیشمند فرزانه سیدحسین اعظم واقفی و کتاب آثار تاریخی کاشان و نطنز از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور تألیف حسن نراقی استفاده شده است.
کوهستان کرکس
کرکس کوهستان پهناوری است در غرب نطنز که بلندترین قله آن کرکس به ارتفاع 3895 متر است. میزان بارندگی سالانه آن بین 200 تا 300 میلیمتر است که جزء مناطق نیمه خشک محسوب می شود. از کوهستان کرکس رودهایی چند که اغلب خشک رودی بیش نیستند سرچشمه می گیرد.
از چهار مسیر به قله کرکس می توان صعود کرد :
1-مسیر جنوبی( کشه ) این مسیر از طرق رود که در فاصله 25 کیلومتری نطنز است شروع می شود طرق رود نیز در جاده نطنز-اصفهان قرار دارد و تا کشه که آخرین آبادی در مسیر است 5 کیلومتر فاصله دارد. از کشه به طرف چشمه اصفهانیها که در مجاورت مرغداری است می رویم و بعد از چشمه در راه مالرو به طرف شمال رفته, تا به چشمه لیاسن برسیم که تا اینجا شیب راه خفته است. از مشخصات این چشمه درختان گردو است از اینجا به بعد شیب تند می شود. در مسیر باید از کنار آبشار بگذریم با پشت سر گذاشتن آبشار پناهگاه نمایان می شود. این پناهگاه از نوع پیش ساخته است که در سال 64 به همت کوهنوردان استان اصفهان و هیئت کوهنوردی در ارتفاع 3000 متری برقرار شده است و تنها پناهگاه موجود در منطقه کرکس است. بعد از پناهگاه که چشمه أی روبروی آن دائمأ جریان دارد راه مالرو با شیبی تند در کنار شن اسکی ادامه می یابد تا به آسمان گدار می رسد. و قله نمایان می شود. راه بازگشت از شن اسکی است متوسط زمان صعود از این مسیر 5 ساعت است.
2-مسیر شرقی( طامه ) این مسیر از نطنز شروع می شود. که باید از جنب هتل سرابان به روستای طامه در غرب نطنز برویم. این جاده حدود 4 کیلومتر است از طامه به طرف باغهایی که در غرب ده به نام دراش هستند می رویم در اینجا دو دره واقع است یکی پاپول که در امتداد باغهای ده قرار دارد و در انتهای آن آبشار زیبایی وجود دارد و دره دیگر به نام پاکدار که در جنوب باغها است و مسیر از این دره شروع می شود که باید تا گردنه آن برویم و سپس از کمرکش کوه به طرف غرب حرکت کنیم. مشخصه صحیح بودن این مسیر تک درخت سپیدار بلند است که از کنار آن می گذریم و سپس با گذشتن از دره أی فرعی به دره أی طولانی می رسیم که به قله منتهی می شود این مسیر بسیار زیبا است آب تا یک ساعت مانده به قله جریان دارد به همین دلیل آبشارهای متعددی در مسیر دیده میشود. لازم به ذکر است که آبهای دره های دیگر نیز به این دره می پیوندند که این نیز صحیح بودن مسیر را نشان می دهد قسمتهای آخر این دره سنگی می شود که باید این سنگها را دور زد تا به قله رسید زمان طی شده در این مسیر 6 الی 7 ساعت است.
3-مسیرشمال شرقی( اوره ) پس از خروج از نطنز به میدانی که تابلوی روستای اوره را دارد میرسم بایستی به سمت کاشان مسیر را ادامه دهیم تا به جاده جدید تاسیس شده که تابلوی امام زاده سلطان گورآباد را دارد برسیم این جاده از بالای روستا اوره میگذرد. تا ده اوره حدود 5 کیلومتر است با خودروهای خود میتوانیم تا امامزاده سلطان گورآباد برویم سپس مسیر را از پایین امامزاده ادامه میدهیم دره اصلی را که همواره جریان آب بیشتری دارد ادامه میدهیم پس از ورود به دره در حدود 30 دقیقه بعد, از کنار آبشار گذشته و در انتها به یک شیب تند شنی می رسیم که به قله منتهی می شود.این مسیر نیز یکی مسیرهای زیبای کرکس میباشد و حدود 6 ساعت مدت صعود طول میکشد.
4- مسیر شمال غربی ( بیدهند ) برای رسیدن به بیدهند بعد از طی 18 کیلومتر از جاده نطنز-کاشان( جاده قدیم ) به پل هنجن می رسیم از این پل جاده فرعی دو قسمت می شود که یکی به ابیانه منتهی می شود و جاده دیگر پس از گذشتن از روستای هنجن-چیمه-لوجر به دو راهی بیدهند-فریز هند می رسد که جاده سمت چپ به بیدهند منتهی می شود این جاده تا روستای چیمه آسفالت است. در بیدهند امامزاده أی واقع است که برای شب ماندن مناسب است. از روستا به طرف جنوب می رویم تا به آخر بیشه ده برسیم. راه صعود از این محل شروع می شود که با طی کردن راه مالرو در کنار آب به دو راهی می رسیم که در کنار آغل سنگی ساخته شده است و با ادامه دره سمت چپ و راه مالرو به طرف جنوب و تا سرچشمه آب پیش می رویم و سپس با صعود از دامنه شرقی دره به طرف جنوب شرقی ادامه مسیر می دهیم تا به صخره بر می خوریم که نباید با آن درگیر شد و باید از کنار آن و باز هم به طرف جنوب شرقی حرکت نمائیم تا به قله برسیم( زمان 5 الی 6 ساعت ).
در روستای طرقرود دو نخل در روز عاشورا گردانده می‌شوند. این نخل‌ها هر کدام به محله‌ای از طرقرود تعلق دارند، محله پایین و محله بالا. در این روز هرکدام از این نخل‌ها با آداب خاصی مسیرهای مشخصی را طی می کنند. نخل‌گردانی هر دو محله همراه با مراسم و مناسکی خاص است . این مراسم در روزهای تاسوعا و عاشورا نمونه‌ای از آیین تابوت‌گردانی در ایران است. بنابر شواهد تاریخی، پیشینه مراسم نخل‌گردانی به دوران صفوی برمی‌گردد. در حال حاضر نیز این آیین در مناطق مختلف ایران به خصوص مناطق مرکزی مانند یزد، کرمان، کاشان، نایین و اصفهان برگزار میشود.نخل تابوت بزرگ و بلندی است که بر آن خنجر و شمشیر و پارچه‌های قیمتی و آیینه‌ها بسته شده است و روز عاشورا به عنوان تابوت امام حسین (ع) حرکت داده میشود. چون در زمانهای قدیم برای تزئین آن آز برگهای درخت خرما استفاده می شد نام نخل را برای خود جاودان ساخت .
عکس های نخل ارسالی از طرف آقای
| با مشارکت بانک تجارت فولاد نطنزجهانی شد | |
|
به گزارش روابط عمومی بانک تجارت همزمان با جشن های بیست و نهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی واحد ذوب مجتمع کارخانجات فولاد نطنز با حضور وزیر صنایع و معادن رسماً آغاز به کار کرد. این مجتمع فعالیت خود را با ظرفیت اسمی 220 هزار تن تولید شمش فولادی در سال آغاز نموده که علاوه بر تامین نیازهای واحدهای صنعتی کشور بیش از 39 میلیون دلار صرفه جویی ارزی به همراه دارد. میزان تسهیلات اعطایی بانک تجارت به مجتمع فولاد نطنز که صرف خرید ماشین آلات مورد نیاز گردیده بالغ بر سیزده میلیون و پانصد هزار دلار بوده که معادل 62 درصد کل سرمایه لازم برای افتتاح این طرح بوده است. همچنین بانک تجارت 280 میلیارد ریال تسهیلات نیز جهت تامین سرمایه در گردش در اختیار این واحد تولیدی قرار داده است. با افتتاح این طرح ضمن ایجاد اشتغال برای بیش از سیصد نفر از نیروی کار متخصص در استان اصفهان مبلغ یازده میلیون دلار ارزآوری از محل صادرات شمش های فولادی برای کشور به همراه خواهد داشت. از جمله محصولات شرکت صنایع فولاد نطنز پس از آغاز به کار واحد تولید شمش های فولادی می توان به انواع مفتول آهن نرم و سفت، مفتول گالوانیزه و مفتول گالوانیزه با روکش ، انواع میله گرد ساده، آجدار، شاخه و کلاف، توری های پرسی (جهت نرده کشی میادین، بلوارها ، پارک ها و مجتمع های مسکونی) و ... اشاره کرد. بانک تجارت در راستای عمل به تعهدات خود در شکوفایی هرچه بیشتر اقتصاد کشور تاکنون بیش از51 هزار میلیارد ریال تسهیلات به واحدهای صنعتی-تولیدی کشور اعطاء نموده است | |
http://www.tejaratbank.ir/portal/Default.aspx?tabId=984&id=1392:منبع بانک تجارت
در تقسیمات رسمی کشوری، شهرستان نطنز در حال حاضر دارای دو بخش مرکزی و امامزاده, دو شهر نطنز و بادرود و پنج دهستان به نامهای کرکس, طرقرود, برزرود, امامزاده و خالدآباد می باشد.
منطقه نطنز در حدفاصل 33 درجه و 25 دقیقه تا 33 درجه و 40 دقیقه عرض شمالی و 51 درجه و 25دقیقه تا 52 درجه طول شرقی قرار دارد.وسعت شهرستان برابر 3397 کیلومتر مربع و ارتفاع شهر نطنز از دریا 1600 متر است.
گیاهان طبیعی مناطق کوهپایه ای زیره، زرشک کوهی ،اسپندانه و سبزیجات خوراکی معطر می باشد. گیاه "گون" به فراوانی یافت می شود. به غیر از بو دادن اسپند در مراسم ، اهالی روستاها از قدیم با آن شمایلی خاص درست کرده که طبق رسوم گذشتگان در اغلب خانه های روستائیان بر سر در و دیوار اتاقها موجود است ،این شمایلها ساخته شده بسته به ذوق و هنروری دارای طرحهای زیبائی است.
صیفیجات و میوه های درختی از محصولات کشاورزی نطنز است.از گذشته دیر مردمان نطنز در باغ داری و پرورش گل شهرت داشتند ، گلابی نطنز یکی از تفحه های آن دیار است. ابریشم کشی یا نوغان یکی از کارهای موجود در نطنز می بود ، تاسیس اداره نوغان نطنز مربوط به سال ? ? ? ? شمسی است .اما اکنون رونقی ندارد.
آبادیهای(روستاهای)نطنز را می توان در پنج بخش متشکل کرد که این بخش ها با نهرهای مربوط، همگی آب خود را از کوه های کرکس بدست می آورند. این بخشها بشرح زیر می باشد:
بـرز رود : از روستای معروف ابیانه آغاز و به ترتیب طره ، برز ، کمجان ، یارند و هنجن
چیمه رود:شامل روستاهای بیدهند(بیدتند)،فریزهند(فریزند)،تکیه سادات،چیمه،ولوگرد
طرق رود :شامل روستاهای کشه،طار،یحیی آباد،طرق،مزده،نیه،ربط سنگ،رحمت آباد،حسن آباد،تاج آباد،ابیازن،میلاجرد , اسپدان،نسران
باد رود :متین آباد،فمی،ده آباد،خالدآباد،آقاعلی عباس،باد،اریسمان،خداوندآباد،قلعه گوشه
بلوک مرکزی:رود هاو نهرهای این بلوک از دو روستای اوره و تامه سرچشمه گرفته و به قصبه مرکزی وارد می شود و از آنجا از دو مسیر به روستاهای پایین دستی پیرامون قصبه مرکزی منتهی می شود. یک مسیر به سمت بادرود است شامل روستاهای جاریان،خفر، کندز،دستجرد،جزن،حل آباد و مسیر دیگر که امروزه پیوسته بهمان خیابان اصلی و قدیمی نطنز میباشد شامل روستاهای رهن،,وشوشاد،افوشته،ویشته،مزیدآباد،سرشک و ریسه
همچنین رودی فصلی در بخش شمالی کوه های کرکس جاری می باشد بنام "لاکژ" که روستای صالح آباد(نی نی) و مزارع لاکژ و عباس آباد و احمد آباد و همچنین کالیجان مشرب از آن می باشند.
بخش غربی کوه های کرکس دارای رودخانه ای بنام سٌه رود میباشد که شامل روستاهای:سٌه،بیدشک، دهلر،کلهرود میبوده که بعلت بٌعدمسافت با مرکز اداری نطنز به شهرستان میمه ضمیمه گردیده.متذکر می شود که رودهای منطقه نطنز همگی فصلی می باشند و در فصلهای غیر بارانی یا خشک می شوند یا به شکل نهری کم آب در می آیند.
گیاهان طبیعی مناطق کوهپایه ای زیره، زرشک کوهی ،اسپندانه و سبزیجات خوراکی معطر می باشد. گیاه "گون" به فراوانی یافت می شود. به غیر از بو دادن اسپند در مراسم ، اهالی روستاها از قدیم با آن شمایلی خاص درست کرده که طبق رسوم گذشتگان در اغلب خانه های روستائیان بر سر در و دیوار اتاقها موجود است ،این شمایلها ساخته شده بسته به ذوق و هنروری دارای طرحهای زیبائی است.
زبان : زبان مردم نطنز یکی از گویشهای کهن زبان فارسی است ،ولی در روستاهای نطنز و بخشهای مختلف آن شاهد هستیم که مردم در تلفظ کلمات و بیان جملات هر کدام بنحوی کش و قوس های خاصی در تلفظ کلمات می دهند. بطور مثال: کلمه "کوی" که در فارسی قدیم بمعنای منزل و سرای یا خانه میبوده هر کدام از روستاهای نطنز به شیوه ای آنرا تلفظ نموده در ابیانه به آن "کیا" گفته میشود در کشه "کیه" تلفظ میشود و در بیتند(بیدهند)"کی ی" و در کالیجان "کویه" ،در چیمه"کی یه" این تفاوت موجب شده تا هرکدام از اهالی روستاهای نطنز در صحبت با زبان ولایتی با یکدیگر به محل و روستای هم پی ببرند!
مراسم : پنجشنبه بازار که از اعصار گذشته در قصبه مرکزی نطنز برگذار میگشته،محلی بوده برای دادوستد که این سنت تا به امروز کماکان ادامه داشته ، که میتوان زیبائی خاصی را از حضور روستائیان مشاهده نمود.دیگر مراسم مرسوم در نطنز همان مراسمهای رایج در ایران بوده منتها با یک ویژه گیهای خاص مثلاً بیشتر در گذشتها که مراسم عروسی در روستاها برگزار میگردید با یک شوروحال خاصی بود بطوریکه چند روز طول میکشید مانند مراسم حنابندان،طبقکشی و... ، مراسم مذهبی مانند بلندکردن نخل در روز عاشورا و دور چرخاندن آن میباشد که همچو دیگر نقاط است و از دیگر مراسم رفتن به زیارت امامزادگان و اهل قبور در شبهای "برات" است که به شب نیمه شعبان گفته میشود یعنی در بعدازظهر روز چهاردهم ماه شعبان اهالی بر سر قبور رفتگان خود خیرات و نذورات گذاشته .
لباس : در مورد لباس مردم نطنز باید گفت که امروزه بجز ابیانه(آخرین روستای واقع در رودخانه برزرود)که بخش عمده ای از فرهنگ گذشته خود را هنوز حفظ داشته،دیگر نقاط به صورت معمول بوده ، البته بغیر از لباس از دیگر نکات که هنوز در ابیانه حفظ مانده خانه ها با دروپنجره های قدیمی آن است ،بطورکلی مردم ابیانه بنا به هر عللی تا امروز در حفظ آنچه که مربوط به فرهنگ گذشته است از دیگر نقاط سرآمد داشته بطوریکه ما در گویش زبانی نیز این اختلاف را شاهدیم تاجائیکه گویش فرس قدیم در ابیانه هنوز رایج بوده که به گفتهً بعضی زرتشتیان یزد آن را فهم کرده .
صنایع دستی : یکی از صنایع موجود در مرکز نطنز چینی آن است که هنوز بروش دستی تولید میگردد ، همچنین یکی دیگر از مشاغل گذشته نطنز حلاجی یا همان پارچه بافیست ، که هنوز بعضی از این دستگاه های قدیمی موجود میباشد . ریسندگی و قالی بافی یکی دیگر از کارهای دستی مناطق نطنز است که دومی یعنی قالی بافی آن هنور در روستاها رایج بوده و تولیدات آن به بازار فرش کاشان گسیل میگردد ، شیلونگری یکی از کارهای قدیمی موجود در بازار نطنز بوده . بازار شهر نطنز شامل دو قسمت می باشد که محله قدیمی آن که به پشت بازار معروف است روزگاری بازار قصبه مرکزی نطنز بوده،که در آن آهنگری ،شیلونگری(قفلسازی)،نجاری و خراطی از کارهای متداول آن عصر بوده ، که تا چند سالی پیش پیرمردهای بازمانده از آن دوران هم چنان در آن کار می کردند .
منطقه باستانی اریسمان: 13 کیلومتر دورتر از مرکز شهر نطنز و در منطقه ای به نام "اریسمان" که مرکز دهستانی به همین نام است، آثاری چند هزارساله به دست آمده که نشان از فعالیت صنعتگران ایران باستان در این منطقه دارد. باستانشناسان در کاوش های سالهای اخیر در منطقه باستانی اریسمان به کوره های ذوب فلزات و قالب ها و قطعات ذوب فلز برخورده اند.
آتشکده: این آتشکده بنایی از عهد ساسانی است که در حوالی مسجد جمعه (جامع) و در میان باغی قرار دارد. ارتفاع این بنا از سطح زمین به 2 متر می رسد. آثار کمی از این بنا که شباهت بسیار کاملی به بناهای دوران ساسانی دارد، شامل چهارستون از هفت ستون اولیه و یک اتاق از چهار اتاق آن بجا مانده و بقیه فروریخته است. دو تاقچه از چهار تاقچه ای که سطح مربع بنا را به تاق فوقانی گنبد متصل می کند هنوز باقی است. ابعاد هر یک از اضلاع خارجی بنا 35 /11 متر بود، و ضلع داخل بنا 7 متر طول درد. دهانه هر تاق 5/69 متر است. اصل بنا با سنگ لاشه و پوششی از گچ ساخته شده است.
مسجد جمعه (جامع): مسجد جمعه یا مسجد جامع نطنز مجموعه ای از چندین بنا است که این بناها در دوران الجایتو خدابنده و پسرش ابوسعید بهادرخان به ترتیب زیر ساخته شده است: - مسجد بین سالهای 704 تا 709 هجری. - بقعه شیخ عبدالصمد به سال 707 هجری. - ایوان جلوخان خانقاه در سال 716 و 817 هجری. - مناره که تاریخ پایان بنای آن سال 725 هجری نوشته شده است. یکی از مورخان به نام "آندره گدار" درباره بنای مسجد جمعه نطنز که از نظر سبک معماری در نوع خود کم نظیر است و نشانه هایی از معماری چند دوره را در خود حفظ کرده است، می نویسد: "مسجد که نسبتاً از خرابی محفوظ مانده مرکب است از یک شبستان هشت ضلعی گنبددار مشرف برصحنی که چهار ایوان دارد. اضلاع صحن را دهلیزها و نمازخانه های مختلف به هم متصل می سازد. این مسجد از سمت شمال و مشرق و جنوب محدود است به کوچه باریکی که چون به مدخل بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه می رسد، وسعت یافته مبدل به میدان کوچکی می شود. در سمت غرب ویرانه خانقاه دیده می شود، مسجد 3 مدخل دارد، یک مدخل جنوبی و دو مدخل شمالی، مدخل های سمت شمال همسطح حیاط هستند، ولی مدخل جنوبی دهلیزی است که با 12 پله بلند به کف راهرو مسجد می رسد... " از نقاط دیدنی مسجد، مکانی در میان صحن مسجد است که با چند پله به کانال قنات آبی می رسد که از زیربنای مسجد عبور می کند. اصل بنای مسجد با آجر و ملات ساخته و با آهک پوشیده شده است. برپهنه چندین کتیبه و سنگ نبشته در گوشه و کنار مسجد، تاریخ تعمیرات، بانیان،معماران و استادان مجرب و مشهوری که در مرمت و بازسازی این مسجد فعالیت داشته اند؛ به خوبی عنوان شده است.
بقعه شیخ عبدالصمد نطنزی:
بنای این بقعه با مسجد جمعه چنان مربوط و متصل است که به نظر می رسد مقارن یکدیگر یعنی در سال 707 هجری ساخته شده اند. محور اصلی بقعه و محراب آن که با محور مسجد نزدیک به 10 درجه انحراف دارد و نیز موقعیت راهرو، مقبره و دهلیز مسجد دلیل دیگری است برآن که هر دو بنا در یک زمان ساخته شده اند. گنبد این بقعه هرمی شکل و هشت ضلعی است. براساس لوحه ای در بقعه شیخ عبدالصمد، ساخت این بقعه به اسماعیل بنای اصفهانی نسبت داده شده است. در راهرو مشترک مسجد و مقبره شیخ عبدالصمد سردر مخصوصی برای خانقاه ساخته شده که کتیبه آجری آن به خط ثلث برجسته به خوبی قابل خواندن است. برضریح چوبی روی آرامگاه شیخ عبدالصمد نیز کتیبه ای به خط ثلث به چشم می خورد با این مضمون "عمل استاد حسین بن استاد اسماعیل سرشگی النطنزی فی تاریخ نه اربع و سنین و الف سنه 1064 کتیبه عبداللطیف." و بر لوح سنگی روی قبر شیخ چنین حکاکی شده است: "هذا الغفور الرحیم الرحمن اللهم صل علی النبی و الولی و الحسن و الحسین و العباد و الباقر و الصادق و الجعفر و الکاظم الموسی و الرضا و التقی و النقی و العسگری و الحجته القائم محمدالمهدی الغازی صاحب الزمان(عج)" "همت مصروف داشت عصمت پناه صالحه خدیجه سلطان بنت شمس طلا در سنه 1045 و این اثر خیر از او باقی ماند. گفتنی است؛ قسمتی از بالای محراب آرامگاه شیخ عبدالصمد هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شود. قسمت هایی از این محراب در اواخر قرن گذشته به سرقت رفته بود.
رباط شاه عباس: این رباط در عهد شاه عباس اول توسط میرابوالمعالی برزرودی یکی از امرای مقرب دربار (وزیر حضور و مجلس نویس شاه) ساخته شده و دارای جلوخان و سردری با کتیبه سنگ شیشه ای به خط ثلث زیبایی است که متأسفانه قسمتی از آن تخریب و ربوده شده و آنچه باقی مانده به لحاظ دیواره سازی و سنگربندی های اشرار و راهزنان در مدخل کاروانسرا اکنون به دشواری قابل خواندن است.
شکارگاه عباس آباد:شکارگاه عباس آباد و بنایی که به این منظور در محدوده شکارگاه ساخته شده است در محلی به نام "عباس آباد" و در حاشیه جاده قدیم کاشان - نطنز قرار دارد، فاصله این محل تا شهر نطنز کمتر از 10 کیلومتر است.
بنای شکارگاه عباس آباد به دوران شاه عباس بزرگ تعلق دارد و محل تفریح و شکار پادشاهان صفویه بوده است. این بنا با خشت و گل ساخته شده و در میان باغ وسیعی قرار دارد که سمت غرب آن به ارتفاعات کرکس منتهی می شود و بخش شرق آن با تپه ماهورهای کم ارتفاع به مراتع گسترده ای می پیوندد که تا بادرود ادامه دارد. چشم انداز زیبا و آب و هوای مطلوب این محل را مستعد جذب گردشگر کرده است. به گفته یک مورخ فرانسوی، موقعیت ویژه این محل، شناخت سازندگان بنا را در انتخاب مناسب ترین مکان برای شکار و گردشگری می رساند.
قلعه وشاق: قلعه وشاق برفراز یکی از ارتفاعات مشرف به روستای "اوره" قرار دارد و موقعیت آن طوری است که دسترسی به بنای اصلی قلعه به سادگی میسر نیست. براساس شواهد و اسناد موجود، قلعه وشاق و بناهای پائین قلعه که به دره ای موسوم به "روباه" ختم می شود، در سده هشتم هجری از جمله اماکن معمور و مسکون بوده است. حمدالله مستوفی درباره این قلعه نوشته است: وشاق، قلعه ای است در ولایت نطنز و... چون وشاق بر آنجا حاکم شد به قلعه وشاق معروف گشت. در زمانی که این قلعه مسکونی بوده همه گونه لوازم زندگی در آنجا فراهم بوده چنان که تا سه دهه گذشته آثار و علائم برخی از آنها مانند آسیاب بادی باقی مانده بود. راه دسترسی به این قلعه که در راس صخره ای کله قندی بنا شده است مقدور نبوده و ظاهراً با استفاده از طناب یا زنجیرهایی که به میخ های ضخیم فولادی متصل بوده و بر سینه کش صخره کوبیده شده بود، به این قلعه رفت و آمد می کرده اند. برخی ها نیز می گویند برای رسیدن به بنای اصلی قلعه راهروی مخفی و تونلی وجود داشته که به مرور بسته و گم شده است.
مسجد جامع ابیانه:مسجد جامع ابیانه از جمله مساجد تاریخی شهرستان نطنز است که در روستای تاریخی ابیانه قرار دارد. قدیمی ترین آثار موجود در این مسجد منبر چوبی منبتکاری شده است که تاریخ ساخت آن به سال 466 هجری می رسد و همزمان با مناره مسجد جامع میدان کهنه کاشان ساخته شده است. روستای تاریخی ابیانه در دامنه شمال غرب کوه کرکس قرار گرفته و تا جاده قدیم کاشان -- نطنز حدود 20 کیلومتر فاصله دارد. این روستا به لحاظ قرار گرفتن در یک منطقه کوهستانی و دور بودن ازمرکز شهر نطنز، از تاخت وتازها ادوار گذشته مصون مانده و مردم آن نیز با حفظ آداب و رسوم گذشتگان کوشیده اند تا بافت قدیمی این روستا را به شکلی که بوده است نگهداری کنند. روستای ابیانه در حال حاضر یکی از مراکز گردشگری شهرستان نطنز به شمار می آید
گنبد باز:گنبدی است بر قله کوهی کم ارتفاع مشرف به شهر. در کتاب تاریخ زندگانی شاه عباس اول درباره چگونگی ساخت این گنبد چنین آمده است: "شاه عباس اول اغلب تمرینات لشگری خود را در دشتی بین نطنز و اردستان انجام می داد و شکارگاه هایی نیز در این حوالی بود ودر این شکارها، بازهای جنگی و شکاری شرکت داشتند، در سال 1001 هجری قمری که شاه عباس به اردستان و نطنز رفته بود، یکی از بازها که مورد توجه شاه بود و به "بازلوند" شهرت داشت در جنگ با عقابی زخمی شد و پس از چندی مرد و موجب ملال خاطر شهریار سرافراز گشت... و در حین توجه، اشاره علیه براین موجب صادر گشت که حکومت پناه "نجم الدین محمود بیک" حاکم نطنز در مقامی مرتفع عمارت عالیه ای جهت دفن "بازلوند" طرح اندازد... و جناب حکومت پناه اطاعت حکم نمود و برقله کوهی رفیع (در همان مکان که عقاب، باز را صید کرده بود) گنبدی عالی طرح افکند و در عرض اندک زمان به اهتمام او به اتمام رسید... و اگر کسی ملاحظه آن عالی بنا بنماید، می داند که چه زحمت در اتمام آن بنا رفته و چه مبلغ زر در آنجا خرج شده... و مصالح آن تمامی از شهر نطنز برقله آن کوه که یک فرسنگ است به پشت آدمی برده اند... "
همچنین قلعه هایی در اقسانقاط نطنز وجود دارد که نشان از وجود دوران نا امنیست یعنی جدا از وجود خانه ها در روستاها قلعه ای در مجاورت روستا وجود داشته که گویا در مواقع ناامنی جهت زندگی به آن وارد شده که بعدها اتاقهای این قلعه ها محلی گردید برای ذخیره آذوقه روستائیان که نمونه ای از این قلعه ها را میتوانید در روستای هنجن در مسیر جاده قدیم کاشان-نطنز مشاهده کرد، البته در دیگر روستاهایی نیز این قلعه ها بتناسب جمعیت آن وجود داشته ولی متاسفانه در گذشته بعلت استفاده از تیرچوبی و سنگ آن این قلعه ها تخریب گشته و فقط اسم یا آثاری از چارچوب دیواره ها و یا سردر آنها باقی مانده مانند قلعه روستای صالح آباد(ننی) در مجاور باغ عباس آباد مسیر "پل هنجن-نطنز"
